Нумай ачаллӑ ҫемьесем валли тата эконом-класлӑ ҫурт-йӗр тума ҫӗр лаптӑкӗ парас ыйтупа паян республикӑн Стройминӗн ӗҫ ушкӑнӗн ларӑвӗ иртнӗ. Унта Канаш районӗнчи Шӑхасан, Атнаш, Ухман ялӗсем, Ҫӗрпӳ хули, Шупашкар районӗнчи Олкаш ялӗ, Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Нерядово ялӗ патӗнчи территорисене планламалли эскиз проекчӗсене пӑхса тухнӑ.
Канаш районӗнчи ҫӗрсене ҫурт-йӗр тума усӑ курасшӑн. Шӑхасан ҫумӗнчи 410 лаптӑкран 56-шне нумай ачаллисене, 93-шне ҫамрӑк ҫемьесене, 261-шне эконом-класлӑ ҫурт-йӗр тума уйӑрма палӑртнӑ. Шупашкар районӗнче сахал хутлӑ ҫуртсем хӑпартма шухӑшлаҫҫӗ. Унта уйрӑм 40 ҫурт валли вырӑн пулмалла. Хӑш-пӗр лаптӑка нумай ачаллисем валли парасси пирки ӗнентереҫҫӗ. Сӗнтӗрвӑрри районӗнче те уйрӑм ҫуртсем хӑпартасшӑн. Ҫӗрпӳ хули патӗнче сахал хутлӑ ҫуртсем валли вырӑн уйӑрасшӑн.
Сӑнсем (10)
Паян Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев Шупашкар районӗнче пулнӑ. Ҫӗньял ял тӑрӑхне кӗрекен Мошкассинче ӑна район хысни шучӗпе хӑпартса лартнӑ ҫӗнӗ клуба кӑтартнӑ. Культура учрежденине ҫӗклеме паракан укҫана асӑннӑ тӑрӑх кӑҫал район Акатуйне хӑйсем патӗнче ирттерме ҫӗнсе илнӗ май тивӗҫнӗ. Клуба тума 1,9 миллион тенкӗ тухса кайнӑ. Элтепер килнӗ ҫӗре ял ҫыннисем хӑйсем туса илекен апат-ҫимӗҫ куравне те йӗркеленӗ. Михаил Игнатьев вырӑнта туса илекен чикӗ леш енчен кӳрсе илекеннинчен кая мар тесе хакланӑ.
Унтан Элтепер «Ольдеевская» агрофирмӑн «Герой» уйрӑмне ҫитнӗ, вырма ӗҫӗпе паллашнӑ. Тухӑҫ гектар пуҫне 45 центнер таран тухать иккен.
Шӗнерпуҫ ял тӑрӑхӗнчи Мӑн Чӑкӑрта фельдшерпа акушер пунктне уҫнӑ. Вӑл таврари виҫӗ ял: Мӑн Чӑкӑр, Саратакасси, Ҫырмапуҫ — халӑхне тухтӑр пулӑшӑвӗ кӳмелле. Михаил Игнатьев ял ҫыннисемпе те яланхиллех калаҫнӑ.
Унтан республикӑн ертӳҫи «Акашевская» кайӑк-кӗшӗк фабрикине ҫитнӗ.
Ӑҫта-ӑҫта та, анчах республикӑри районсене ушкӑн вӗҫӗмех ҫӳрет. Нумаях пулмасть, акӑ, вӑл Канаш районӗнчи Кӑшнаруй ял уявне хутшӑннӑ. «Чӗннӗ те, епле каймӑн», — тесе ушкӑн хаваспах ҫула пуҫтарӑннӑ. Хӑй тӗллӗн вӗреннӗ артистсенчен тӑракан ансамбль профессионал-ертӳҫӗ ертсе пынипе халӑх чунне пымалла шӑрантарнӑ. Концертра асӑннӑ тӑрӑхра ҫуралнӑ Надежда Силпи тата Анатолий Печников хӑй ҫырнӑ сӑвӑсем тӑрӑх ҫырнӑ юрӑсем те шӑраннӑ.
Ял уявне Кӳкеҫри пултаруллӑ пике, республика, ҫӗршыв тата халӑхсем хушшинчи конкурссенче темиҫе хут та лауреат пулса тӑнӑ Анастасия Егоркина та, хутшӑннӑ. Кунсӑр пуҫне бал ташшисен «Илем» халӑх ансамблӗ (ӑна Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Валентина Васильева ертсе пырать) хӑйӗн пултарулӑхӗпе савӑнтарнӑ.
Сӑнсем (5)
Утӑн 27-мӗшӗнче Шупашкар районӗнчи Ҫӗньял Ойкассинчи клубра сурпан куравӗ иртнӗ. Вӗсене таврари ялсенче пурӑнакансем парнеленӗ.
Сурпан хӗрарӑмӑн пуҫа ҫыхмалли хатӗрӗсенчен пӗри пулнӑ. Ӑна вӑрӑм та ҫинҫе алшӑлли евӗр хатӗрленӗ. Шарф тесен те ӑнланмалла пулӗ чылайӑшӗшӗн. Вӗҫӗсене тӗрлесе капӑрлатнӑ. Качча кайман хӗрсем ӑна хӑйӗн каччи валли тесе тӗрленӗ, ҫураҫма килсен ӑна чун варлине парнеленӗ. Ку вӑл юрату тата ҫураҫу палли евӗр пулнӑ. Ҫамрӑк мӑшӑрсене пӳрте аллисене сурпанпа ҫыхса илсе кӗртнӗ. Ку вӑл вӗсене пӗрле вӑрӑм кун-ҫул пилленине палӑртнӑ. Арӑм тунӑ май хӗре сурпан ҫыхтарас йӑла пулнӑ. Кӗтӳ хӑвалама тухнӑ чух та хӗрарӑмсем сурпан ҫыхса тухнӑ. Ӑна ҫыхманнисем пирки кахал тесе шухӑшланӑ.
Эрнекун ирпе Кӳкеҫ патӗнчи ҫула хупӗҫ. Анчах нумайлӑха мар. Пӗр сехетлӗхе. Транспорта ҫӳреме вӑхӑтлӑха чарма ирхи ирхи икӗ сехетрен пуҫласа виҫҫӗччен йышӑннӑ.
Чӑваш Енӗн транспорт министерстви ӗнентернӗ тӑрӑх, ку — ирӗкӗсртен йышӑннӑ утӑм. Федераци ҫулӗ ҫинче электронлӑ информаци хыпарӗ вырнаҫтарма палӑртаҫҫӗ. Ҫула таблон юписене вырнаҫтарнӑ вӑхӑта хупса хурӗҫ.
Паян ирпе Шупашкара ҫӗршывӑн тӗп хулинчи ҫыравҫӑсем килсе ҫитнӗ. Вӗсем хушшинче пултаруллӑ 11 ҫын, литераторсем, ҫыравҫӑсем тата сӑвӑҫсем.
Мускаври пултарулӑх ҫыннисене культура министрӗн ҫумӗ Татьяна Казакова тата Валерий Петровский ҫыравҫӑ тата куҫаруҫӑ кӗтсе илнӗ.
Хӑнасен Чӑваш Енри программи анлӑ пулассине пӗлтерет республикӑн Культура министерстви. Хӑнасене Етӗрнери тата Шупашкарти, ҫавӑн пекех Сӗнтӗрвӑрри тата Шупашкар районӗсенчи паллӑ вырнӑсене кӑтартма палӑртнӑ. Чӑваш Енре вӑхӑтлӑх чарӑнса тӑмалли вырӑна вара хӑнасем хӑйсем тӗллӗн суйланӑ иккен. Кун валли вӗсем Етӗрне районӗнчи Стрелецки ялӗнчи хӑна ҫуртне куҫ хывнӑ.
Сӑнсем (6)
Ҫак кунсенче «Раҫҫейри чи лайӑх 100 тавар» конкурсӑн регионти тапхӑрне пӗтӗмлетнӗ. Ҫавӑнта кӗме тупӑшассишӗн республика шайӗнчи конкурса Чӑваш Енри 18 предприятипе организаци хутшӑннӑ.
ЧР Экономика аталанӑвӗн министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, экспертсем конкурса тӑратнӑ хутсемпе материалсем тата тӗпчев протоколӗсем тӑрӑх хакланӑ. Эксперт хаклавӗ терӗмӗр те, ҫавсем тавар пахалӑхне кӑна мар, производствӑри ӗҫ хӑрушсӑрлӑхӗ таранах тӗпе хунӑ иккен.
Регионти комисси федераци шайӗнчи конкурса хутшӑнма 23 тӗрлӗ продукципе пулӑшу кӳрессине кӑларнӑ.
«Апат-ҫимӗҫ таварӗ» номинацие «Акконд» хапрӑкӑн харӑсах темиҫе тӗрлӗ ҫимӗҫӗ кӗнӗ. Унсӑр пуҫне Етӗрнери аш-какай комбиначӗ кӑларакан чӑваш шӑрттанӗ те списока лекнӗ. Ҫавӑн пекех конкурса «Смак» фирмӑн пӗр йышши печенийӗ, Шупашкарти элеваторӑн пысӑк сортлӑ тулӑ ҫӑнӑхӗ, «АвтоВАС» обществӑн минерал шывӗ хутшӑнӗҫ.
Промышенность таварӗсенчен — Шупашкарти чӑлхапа трикотаж фабрикинче тата «Пике» ҫӗвӗ фабрикинче кӑларакан ҫипуҫ, В.И. Чапаев ячӗллӗ производство пӗрлешӗвӗнчи пиротехника фонтанӗсем, Шупашкарти мамӑк фабрикинчи (предприятийӗ хӑй Шупашкар районӗнчи Чаканарта вырнаҫнӑ) матрас ҫине тӑхӑнтартмалли.
Республикӑри районсенче, ялсенче тухтӑрсем ҫитменни темиҫе ҫул каялла питӗ ҫивӗч ыйтуччӗ. 2011 ҫулта «Земство тухтӑрӗ» программа ӗҫлеме пуҫласан лару-тӑру лайӑх енне улшӑнма тытӑнчӗ. Унтанпа ҫулсерен ҫамрӑк тухтӑрсем, 35 ҫула ҫитменнисем, районсенчи, ялсенчи пульницӑсене ӗҫлеме каяҫҫӗ.
Кӑҫал ав ҫулталӑк пуҫланнӑранпа Чӑваш Енре 7 ҫамрӑк тухтӑр миллионер пулса тӑнӑ. Вӗсем халӗ районсенчи пульницӑсенче ӗҫлеҫҫӗ. Вӗсен йышӗнче — 2 стоматолог, 2 терапевт, фтизиатр тата ортопед травматолог. Ҫамрӑк ҫав тухтӑрсем Шупашкар, Елчӗк, Красноармейски, Канаш районӗсенче ӗҫлеҫҫӗ.
Сӑмах май, программа ӗҫлеме пуҫланӑранпа Чӑваш Енре 193 ҫамрӑк специалист 1 миллион тенкӗ илнӗ.
Кӑҫалхи кӑрлачӑн 1-мӗшӗ тӗлне Чӑваш Енри халӑх йышӗ 1 миллион та 240 пин ҫынпа танлашнӑ. Ку вӑл 2011 ҫулхинчен 10 пин те 534 ҫын, е 0,8 процент, чакнине пӗлтерет.
Ялта пурӑнакансен шучӗ ҫулталӑкра 6 пин ҫын (1,2 процент) сахалланнӑ, хуларисен 2,6 пин (0,3 процент) нумайланнӑ. Халӑхӑн йышӗнче хула ҫыннисем 60,2 процент йышӑнаҫҫӗ, ялтисем — 39,8 процент.
Юлашки вӑхӑтра ачасем ҫураласси йышланнӑ. 2013 ҫулта 2011-мӗшӗнчинчен 1 186 пепке ытларах кун ҫути курнӑ: пӗлтӗр 17 пин 351 ача ҫуралнӑ. Ҫураласлӑх коэффициенчӗ 8,5 процент хушӑннӑ. Ялта хуларинчен яланхиллех нумайрах ҫуратаҫҫӗ.
Пӗлтӗр халӑх шучӗ Шӑмӑршӑ, Елчӗк, Улатӑр, Етӗрне, Патӑрьел, Ҫӗмӗрле районӗсенче уйрӑмах чакнӑ. Вӗсенче йыш 3 процентран пуҫласа 2,2 процент таран катӑлнӑ. Шупашкар, Канаш, Ҫӗнӗ Шупашкар хулисемпе Шупашкар районӗнче халӑх шучӗ йышланнӑ.
Ӗҫлеме пултарайманнисем яллӑ вырӑнта хуларинчен 1,3 процент нумайрах.
Ҫапла пӗтӗмлетнӗ Шупашкар район прокуратури асӑннӑ ял администрацийӗнче услам ӗҫӗ ҫинчен калакан саккуна пӑхӑннине тӗрӗсленӗ хыҫҫӑн. Сӑмахӗ кунта организацисемпе уйрӑм усламҫӑсем патӗнче патшалӑх тата муниципалитет тӗрӗслевӗ ирттересси пирки пырать.
Пӗр-пӗр тӗрӗслев ирттерес тесен кун пирки хушӑва тӗрӗслев органӗн ертӳҫин е унӑн ҫумӗн кӑларма ирӗк пур. Тӗрӗслеве те ҫав хутра кӑтартнӑ ҫынсем кӑна хутшӑнаяҫҫӗ. Ҫӗньял ял тӑрӑхӗнче ку саманта тӗпе хуман. Тӗрӗслеве ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗн хушӑвӗнче ҫирӗплетмен ҫынсем хутшӑннӑ.
Асӑннӑ тӑрӑх пуҫлӑхӗн хушӑвӗпе «ПолиАРТ» тулли мар яваплӑ обществӑна тӗрӗслеме палӑртнӑ. Унта ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗн ҫумӗ Татьяна Моткина тӗрӗслевшӗн уполномоченнӑй тесе ҫырса хунӑ. Ҫӗртмен 18-мӗшӗнчи тӗрӗслеве вара ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ Евгений Зубков хӑй хутшӑннӑ. Апла тӑк ку вӑл саккуна пӑсни пулать.
Халӗ Шупашкар район прокуратури хӑй тӗллӗн хуҫаланни статьяпа ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗн тӗлӗшпе административлӑ ӗҫ пуҫарса миравой суда ярса панӑ.
-10.7 °C